Obszary działania

Terapia dialektyczno-behawioralna

Terapia dialektyczno – behawioralna (DBT) to potwierdzona, oparta na dowodach metoda terapii, łącząca w sobie dane naukowe z doświadczeniem i empatią Marshy Linehan – wyjątkowej badaczki i klinicystki, której nowatorskie prace posunęły naprzód tę dziedzinę, a wielu cierpiącym jednostkom dały nadzieję na wyleczenie.


Główne założenia

Dialektyka to sposób rozumienia rzeczywistości w kategoriach tezy (akcji), antytezy (reakcji) i następującej po nich syntezy. W obszarze zaburzeń oznacza to, że w dysfunkcji można odnaleźć elementy funkcji, w chorobie pierwiastek zdrowia, a w destrukcji zamiar budowania. Podstawowym celem terapii jest redukcja skrajności w myśleniu, emocjach i działaniach oraz dążenie do ich uśrednienia, czyli pogodzenia w procesie syntezy. Zasadą jest bezwarunkowa akceptacja pacjentów, w sytuacji uczenia ich, jak dokonać zmiany. Celem nadrzędnym terapii jest usunięcie skrajności uczuć i działań, wahań pomiędzy idealizacją a deprecjacją.


Przyczyny zaburzeń

Zaburzenia są spowodowane niezdolnością jednostki do syntezy skrajnych emocji i zachowań, czyli znajdowania psychologicznego kompromisu. Dzieje się tak na skutek wcześniejszego uczenia, zachodzącego w tak zwanym unieważniającym środowisku, które podważa indywidualne przeżycia osoby, karząc je lub pomijając. Nie nabywa zatem ona skutecznych metod radzenia sobie z afektem. Niebagatelną rolę odgrywa też podatność biologiczna.


Forma terapii

Terapia przebiega zazwyczaj w formie spotkań indywidualnych i grupowych. Terapeuta przeprowadza diagnozę osobowości pacjenta i zawiera z nim kontrakt, określając obowiązki pacjenta (uczęszczanie na sesje, praca nad zmianą zachowań) oraz swoje (m.in. dostępność pomiędzy sesjami). Ustala się szczegółową listę celów terapii i dąży do ich realizacji. Leczenie jest elastyczne i przybiera formę dostosowaną do potrzeb pacjentów i głębokości ich zaburzeń. Terapeuci zadają zadania domowe, mające utrwalać nowe sposoby interakcji z innymi oraz doskonalić umiejętności kontrolowania emocji.


Metody terapii

Indywidualne sesje są poświęcone rozwiązywaniu aktualnych problemów, ze szczególnym naciskiem na samookaleczenia i zachowania samobójcze, a następnie zachowania, które zakłócają proces leczenia. Wyróżniono cztery poziomy zaburzenia, którym odpowiadają różne rodzaje leczenia. Poziom pierwszy obejmuje zaburzenia behawioralne oraz naukę kontrolowania ich. Kolejny poziom dotyczy problemów wynikających z blokowania emocji i unikania bodźców emocjonalnych – celem jest zredukowanie stresu oraz pogłębianie zdolności do świadomego przeżywania uczuć. Trzeci poziom oznacza zachowania, które przeszkadzają w osiąganiu indywidualnych celów – dąży się tu do stabilizacji samooceny oraz tolerancji na ocenę społeczną. Ostatni poziom obejmuje poczucie życiowego niespełnienia – terapia rozwija umiejętności osiągania szczęścia poprzez wgląd, praktykę duchową i poszerzoną samoświadomość.

Na cotygodniowych sesjach terapii grupowej pacjenci uczestniczą w treningach komunikacji interpersonalnej oraz asertywności, uczą się efektywnego rozwiązywania problemów, tolerancji niepokoju, akceptacji rzeczywistości takiej, jaką jest w danym momencie. Przyswajają sobie techniki regulacji emocji poprzez ich identyfikację i etykietowanie. Uczą się uważności czyli obserwacji i samoobserwacji (pacjenci wypełniają specjalne karty samoobserwacji). Terapeuci stosują tak zwaną komunikację interpersonalną, odnosząc się do pacjentów rzeczowo ale z humorem i mówiąc wprost, co uważają na temat ich zachowań, zwłaszcza samobójczych. Akceptowane jest telefonowanie do terapeuty przed zachowaniami samobójczymi, na około 10-20 minut, celem ustalanie planu działania i wzmacniania umiejętności.


Mocne strony

Praca z pacjentami cierpiącymi na zaburzenia osobowości typu borderline jest oceniana przez terapeutów jako szczególnie trudna – ta metoda podpowiada, jak skutecznie prowadzić interwencje psychologiczne. Trening umiejętności DBT pomaga zwiększyć odporność i budować satysfakcjonujące życie, uczy, jak zmienić niepożądane zachowania, emocje, myśli i zdarzenia oraz jak żyć chwilą, akceptując to, co jest. Zdobyte umiejętności będą przydatne dla przyjaciół i członków rodzin osób z trudnościami, skorzystać mogą na nich także dzieci ze szkół podstawowych i średnich, a przedsiębiorcy wykorzystać do stworzenia lepszego środowiska pracy.

Terapia dialektyczno-behawioralna jest skuteczna w leczeniu młodzieży z tendencjami samobójczymi, a także dorosłych z zaburzeniem osobowości z pogranicza, zaburzeniami odżywiania się, oporną na leczenie depresją, nadużywających substancji psychoaktywnych i borykających się z wieloma innymi chorobami. Może być wykorzystywana w leczeniu zaburzeń, którym towarzyszy chwiejność emocjonalna, impulsywność oraz zamiary samobójcze a także zespołu stresu pourazowego. Diagnoza zaburzenia psychicznego nie jest jednak konieczna do tego, aby odnieść korzyść z umiejętności DBT.


Ograniczenia

Terapia ta, łącząca w swym wnętrzu elementy pochodzące z różnych dziedzin (filozofia, buddyzm zen), nie opiera się na jasnych podstawach teoretycznych, co jest częstym zjawiskiem w przypadku podejść eklektycznych.