Tematy pomocy

Myśli samobójcze

Myśli samobójcze są często efektem depresji, uzależnień oraz różnych zaburzeń psychicznych. Myśli takie są związane z chęcią odebrania sobie życia. Dla wielu osób jest to wyraz chęci ucieczki od nawarstwiających się problemów, a często to jedynie wołanie o pomoc. Myśli samobójcze mogą pojawić się na każdym etapie naszego życia i dotyczą każdej grupy wiekowej. W dzisiejszych czasach ludzie żyją w ogromnym stresie. Tempo życia i liczne problemy sprawiają, że u niektórych osób pojawiają się myśli samobójcze. W populacji ogólnej rozpowszechnienie myśli samobójczych jest szacowane na ok. 4%, tworzenia planów samobójczych – na ok. 1%, natomiast ryzyko podjęcia próby samobójczej – na ok. 0,5% (według ankietowych badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych i Francji). W większości krajów od 10% do 18% osób miało myśli samobójcze w ciągu całego swojego życia. Myśli samobójcze nie zawsze są one groźne i nie każda osoba podejmie próbę samobójczą. Nigdy jednak nie należy lekceważyć myśli samobójczych.

Przyczyny

Przyczynami myśli samobójczych może być nagła, negatywna sytuacja. Fantazjowanie o śmierci może pojawić się w różnych etapach życia i być konsekwencją przykrych wydarzeń czy problemów finansowych. Osoba, która zamierza odebrać sobie życie, mogła doświadczyć traumy w postaci śmierci bliskiej osoby, ciężkiej choroby, która dotyczy kogoś z rodziny lub jej samej oraz utraty relacji, dóbr bądź wartości. Osoba, która pragnie odebrać sobie życie, może doświadczać chronicznego stresu, nie widzi nadziei w swojej dalszej egzystencji, nie radzi sobie z emocjami, które wywołała kryzysowa sytuacja i nie potrafi podjąć działań, które mogłyby poprawić jej samopoczucie. Często jedynym wyjściem wtedy jest dla niej samobójstwo.
Myśli samobójcze mogą pojawiać się w przebiegu chorób psychicznych takich jak:

• depresja,
• choroba dwubiegunowa,
• schizofrenia,
• zaburzenia osobowości (np. borderline),
• zaburzenia odżywiania,
• uzależnienia,
• zaburzenia lękowe.

Osoby, które mają myśli samobójcze, często przejawiają zachowania autoagresywne, ryzykują życiem i mogą robić sobie krzywdę, np. okaleczać lub stosować różne substancje psychoaktywne.
Wśród modeli teoretycznych tłumaczących występowanie zachowań samobójczych (w tym prób samobójczych i samobójstw), które akcentują znaczenie myśli samobójczych, wymienić należy opisaną przez Erwina Ringela w 1953 roku koncepcję zespołu presuicydalnego. Według tej teorii około 80% prób samobójczych jest poprzedzonych występowaniem specyficznego stanu psychicznego określanego mianem zespołu presuicydalnego. Na stan ten składają się trzy główne, wzajemnie wzmacniające się komponenty (prekursory samobójstwa):

• zawężenia następujących obszarów funkcjonowania:
  – zawężenie dynamiczne (dominują negatywne uczucia i myśli, pesymizm, antycypowanie nieszczęść, lęk, niskie poczucie własnej wartości, poczucie bezradności, koncentracja na poniesionych stratach),
  – zawężenie sytuacyjne (niedostrzeganie możliwości zmiany swojej sytuacji, poczucie znalezienia się w sytuacji bez wyjścia, brak nadziei odbiera poczucie sensu i udaremnia podejmowanie konstruktywnych działań),
  – zawężenie systemu wartości (dewaluacja wcześniej cenionych wartości, rezygnacja z zainteresowań i z kontaktów z innymi),
• zawężenie relacji interpersonalnych (wycofanie społeczne, osamotnienie, poczucie odrzucenia);
• kumulowanie się agresji i napięcia, które najpierw są powstrzymywane, a ostatecznie zostają zwrócone do wewnątrz, tj. przeciwko samemu sobie, czego wyrazem może być samobójstwo;
• pojawienie się fantazji (myśli samobójczych), w których samobójstwo jest błędnie postrzegane jako korzystne i pożądane rozwiązanie.

Zespołu presuicydalnego nie należy przypisywać jednej określonej chorobie czy zaburzeniu psychicznemu. Jest to stan, który może wystąpić w przebiegu wielu różnych zaburzeń psychicznych. Jako stan bezpośredniego zagrożenia życia zespół presuicydalny wymaga bezzwłocznego udzielenia pomocy, objęcia dozorem celem udaremnienia ewentualnej próby samobójczej oraz jak najszybszego objęcia opieką medyczną.

Leczenie

Obecność myśli samobójczych wskazuje na konieczność zgłoszenia się po pomoc medyczną. Skuteczne leczenie zaburzenia psychicznego leżącego u podłoża myśli samobójczych pozwala na ich usunięcie. Może ono obejmować m.in. psychofarmakoterapię lub psychoterapię. Myśli samobójcze, którym towarzyszą tendencje do ich realizacji, mogą być wskazaniem do hospitalizacji psychiatrycznej – pozwala ona na zapewnienie pacjentowi wyższego poziomu bezpieczeństwa, na zastosowanie zintensyfikowanego leczenia oraz na częstsze modyfikowanie leczenia.