PROBLEMY Z KONCENTRACJĄ

Przyczyny

Przyczyny problemów z koncentracją mają charakter złożony i często występują wspólnie, pogłębiając defekty w zakresie przebiegu procesów podzielności uwagi, czujności, selekcji treści i aktywnego przeszukiwania pola percepcyjnego. Do najczęstszych czynników utrudniających skupienie się zaliczono:

• uwarunkowania genetyczne, np. temperament,
• nieodpowiedni styl uczenia się,
• dystraktory,
• przemęczenie,
• niewyspanie,
• przeżywanie silnych emocji negatywnych i pozytywnych,
• niedożywienie,
• stosowanie przez matkę substancji psychoaktywnych w ciąży (np. narkotyków, alkoholu) czy palenie papierosów,
• wcześniactwo,
• ekspozycja pacjenta na substancje toksyczne (np. na związki ołowiu).
• złą dietę, ubogą w kwasy omega-3, -6 i -9,
• powikłania zdrowotne, np. niskie ciśnienie albo nadciśnienie.

Poważne zaburzenia koncentracji i pamięci, które uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie, mogą świadczyć o schorzeniu neurologicznym, np.: zespołach otępiennych, guzach OUN, lub psychiatrycznym, m.in. depresji, zaburzeniach o podłożu lękowym, czy schizofrenii. Ze względu na doświadczane przez pacjentów problemy rodzinne czy zawodowe, w tej grupie pacjentów zwiększone jest ryzyko korzystania z substancji psychoaktywnych, a także ryzyko rozwoju uzależnienia od takich środków. Co ważne objawy te mogą być również manifestacją chorób internistycznych. Gdy zaburzenia koncentracji osiągają znaczne nasilenie, należy zasięgnąć pomocy specjalisty.

Problemy z koncentracją u dzieci

Koncentracja u dzieci jest selektywna i krótkotrwała. Małym dzieciom trudno skupić się dłużej na jednym zadaniu, chyba że stanowi to przedmiot ich zainteresowania. Wówczas mogą „oddać się bez reszty” wykonywaniu jednej czynności. Często problemy z koncentracją pojawiają się od pierwszych dni w szkole. Rodzice i nauczyciele wykazują czasami tendencję do zaprzeczania prawdziwym kłopotom małego ucznia, zrzucając konsekwencje na lenistwo dziecka i brak motywacji do nauki. Pierwsze symptomy zaburzeń czy trudności w zakresie koncentracji uwagi u dzieci obserwuje się wraz z faktem obowiązku nauki szkolnej i koniecznością wysiedzenia na lekcji przez 45 minut.

Jest wiele przyczyn kłopotów z koncentracją u dzieci. Wśród nich wymienia się:

• słabą motywację do wysiłku, brak zaangażowania w naukę,
• niskie aspiracje,
• niski poziom uzdolnień,
• zaburzenia funkcji percepcyjno-motorycznych (zaburzona sprawność analizatorów wzroku, słuchu itp. albo koordynacja wzrokowo-ruchowa),
• mikrouszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego wskutek powikłań okołoporodowych,
• małe zainteresowanie treściami nauczania,
• niską odporność na frustracje i stres,
• brak umiejętności wytrwałej pracy i pokonywania trudności,
• niekorzystną sytuację rodzinną i kiepskie warunki bytowe,
• niesprzyjającą atmosferę w szkole,
• niewłaściwą dietę dziecka.

Brak koncentracji u dzieci może objawiać się w bardzo różny sposób, np. dzieci mogą być apatyczne, znudzone, szybko się męczyć, pracować wolno i popełniać przy tym mnóstwo błędów. Z kolei inne dzieciaki będą wykonywać obowiązki szkolne szybko, ale niestarannie i pobieżnie, bez zaangażowania dostatecznego poziomu uwagi, ale mogą wykazywać wytrwałość podczas zabaw i czynności dowolnych.

Zaburzenia koncentracji u dorosłych: objawy

Osoba borykająca się z zaburzeniami koncentracji może być trudnym partnerem w związku, ciężko również z taką osobą pracować. Trudności wynikają z problemów związanych z zaburzeniami koncentracji u dorosłych. Mogą to być:

• Znaczne problemy z koncentracją i uwagą – pacjent miewa trudności ze skupieniem się na wykonaniu jakiejś czynności, ale i na utrzymaniu skupienia już podczas jej wykonywania. Problemy tego rodzaju doprowadzają do tego, że dany człowiek może nawet wykonać powierzone mu zadania, jednakże może on to zrobić niedokładnie, z pominięciem szczegółów. Zaburzenia koncentracji mogą rodzić również trudności podczas słuchania innych ludzi czy też późniejsze problemy z przypomnieniem sobie, czego te rozmowy dotyczyły.
• Problemy z organizacją codziennego życia – trudności z rozpoczynaniem wykonywania swoich obowiązków – zapoczątkowanie jakiejś czynności może być odkładane na bliżej nieokreślone „później”. Przez trudności z organizacją i planowaniem swojego czasu pacjent może wciąż i wciąż się spóźniać, oprócz tego osoby te nierzadko mają tendencję do gubienia różnych przedmiotów, takich jak np. klucze czy dokumenty.
• Trudności w wykonywaniu wielu zadań jednocześnie – pacjent na co dzień doświadcza zaburzeń uwagi – jego uwaga jest wyjątkowo łatwo rozpraszana, przez co podejmowanie się kilku zadań w jednym czasie staje się dla niego praktycznie niemożliwe.
• Zaburzenia emocjonalne – pacjent może doświadczać obniżonej samooceny, ale i różnych zaburzeń nastroju. Jego nastrój bywa chwiejny, zauważalna może być również zwiększona drażliwość.

Leczenie

Pacjenci z wszelkimi zaburzeniami koncentracji mogą samodzielnie podejmować pewne kroki, które pomogą im w codziennym funkcjonowaniu. Pomocną rolę w organizacji czasu odgrywać może chociażby korzystanie alarmów w telefonie, przypominających o konieczności wykonania jakiejś czynności, czy też codzienne poranne planowanie swojego dnia. Ważne jest także to, aby się wysypiać, a także dbać o wygląd swojego otoczenia – już sam porządek na biurku może pomóc w skupieniu uwagi, bałagan z kolei zdecydowanie może sprzyjać pojawianiu się zaburzeń.

Ponadto wyróżnia się dwie metody postępowania specjalistycznego w przypadku zaburzeń koncentracji: psychoterapię oraz farmakoterapię. Psychoterapia może być prowadzona różnymi technikami, może to być np. psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT) czy terapia rodzinna. Oddziaływania psychoterapeutyczne wydają się najkorzystniejszą opcją terapii z tego względu, że leki mogą poprawiać stan pacjentów, ale ich stosowanie może być związane ze skutkami ubocznymi. Farmakoterapia w zaburzeniach koncentracji uwagi jest wdrażana tylko wtedy, kiedy spodziewane korzyści będą przeważały ewentualne ryzyko. W leczeniu stosowane bywają zarówno leki stymulujące, jak i preparaty niestymulujące.