LĘK SPOŁECZNY

Fobia socjalna dotyka zazwyczaj ludzi młodych, rozpoczynając się w okresie dojrzewania, około 12-14 roku życia. W populacji ogólnej dotyka około 7% ludzi, przy czym dwa razy częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Lęk społeczny, podobnie jak inne rodzaje fobii, jest poważnym zaburzeniem psychicznym i powinien być leczony przez specjalistę.

Objawy

Fobia społeczna charakteryzuje się lękiem wobec niektórych lub wszystkich sytuacji społecznych. Chory obawia się kontaktów z innymi ludźmi, kompromitacji w sytuacjach społecznych oraz znalezienia się w centrum uwagi. Lęk ten jest nadmierny, nieuzasadniony, pogarsza normalne funkcjonowanie zawodowe i społeczne, wywołuje znaczny dyskomfort i cierpienie dotkniętej nim osoby. Narażenie na sytuacje wywołujące lęk prowadzi do wystąpienia szeregu objawów somatycznych, takich jak:

• przyśpieszone bicie serca,
• silne rumieńce na twarzy,
• zwiększona potliwość,
• duszność,
• drżenie rąk,
• zawroty głowy,
• szumy w uszach,
• mdłości,
• parcie na pęcherz,
• nagła potrzeba oddania stolca,
• zaburzenia mowy.

Przyczyny

Do najczęstszych sytuacji, które prowadzą do wystąpienia objawów fobii społecznej, należą:

• wystąpienia publiczne,
• przedstawianie się,
• telefonowanie do kogoś,
• rozmowy z przełożonym,
• spotkania z osobami uznawanymi za autorytety,
• jedzenie w towarzystwie innych osób,
• pisanie lub wykonywanie innej czynności, będąc obserwowanym,
• spotkania z osobą płci przeciwnej, randki.

Diagnoza

Według klasyfikacji DSM fobię społeczną rozpoznaje się, gdy:

• występują obawy, że słowa lub działania mogą spowodować upokorzenie bądź zawstydzenie,
• narażenie się na ekspozycję społeczną lub nawet samo myślenie o niej powoduje wystąpienie lęku oraz objawów somatycznych,
• obawy przed upokorzeniem bądź zawstydzeniem są nieuzasadnione lub nadmierne,
• występuje unikanie sytuacji wywołujących lęk oraz odczuwanie silnego stresu podczas narażenia na ekspozycję społeczną,
• odczuwalne jest cierpienie spowodowane unikaniem sytuacji społecznych,
• występują problemy społeczne i zawodowe.

Skutki i leczenie

Fobia społeczna uniemożliwia normalne funkcjonowanie w społeczeństwie i rzutuje na zachowanie osoby chorej. Człowiek taki unika niewygodnych i nieprzyjemnych dla niego sytuacji. Dzieci z fobią społeczną starają się więc nie wyróżniać na tle klasy, niechętnie podchodzą do tablicy, nie wypowiadają na forum klasy, nie zabierają głosu w dyskusji podczas lekcji, co rzutować może na ich ocenę przez nauczycieli. Gdy osoba z fobią społeczną musi znaleźć się w sytuacji, która wywołuje lęk, dochodzi do swego rodzaju napadu paniki. W takich okolicznościach wszystkie codzienne czynności stają się niemożliwe do wykonania dla osoby z fobią społeczną.

Osoby cierpiące na fobię społeczną często pozostają samotne, rzadziej zawierają związki małżeńskie, trudniej jest im zdobyć wykształcenie, pomimo odpowiedniej wiedzy i możliwości intelektualnych, dlatego nie podejmują pracy lub otrzymują mniej odpowiedzialne, a więc i nisko płatne stanowiska. Cierpi na tym także ich życie rodzinne i towarzyskie. Często bywają zwolnione z pracy lub jej nie podejmują, korzystając z renty inwalidzkiej i pomocy społecznej.

Fobii społecznej bardzo często towarzyszą inne schorzenia na tle nerwicowym. Badania prowadzone w Stanach Zjednoczonych wskazują na następujące zależności współwystępowania:

• Najczęściej pojawiającym się schorzeniem współistniejącym jest agorafobia – lęk przed przebywaniem na otwartej przestrzeni. Występuje on u 45% cierpiących na fobię społeczną.
• Ponieważ spożywanie alkoholu doraźnie zmniejsza odczucie lęku, chorzy na socjofobię są szczególnie narażeni na uzależnienie. 20% osób cierpiących na socjofobię popada w alkoholizm. Badania wskazują na podwyższone ryzyko samobójstwa u mężczyzn alkoholików, cierpiących jednocześnie na socjofobię. Również środki psychoaktywne mogą dawać chorym chwilowe poczucie odprężenia, ich nadużywanie zaobserwowano u 13% badanych.
• Depresja występuje u 20% osób z socjofobią, przy czym kobiety są dużo bardziej niż mężczyźni na nią podatne. Depresja pojawia się średnio po 12 latach od zaobserwowania pierwszych objawów fobii.
• Dystymia występuje u 15% osób z socjofobią.
• 12% chorych cierpi na zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.
• 7% doświadcza nagłych napadów paniki.

Inne badania wskazują także na częstsze niż w przypadku ludzi zdrowych występowanie zaburzenia afektywnego dwubiegunowego, dysmorfofobii, zaburzeń odżywiania (jadłowstrętu, bulimii), zespołu lęku uogólnionego. Nierzadko osoby dotknięte fobią społeczną wykazują skłonność do prokrastynacji. Z fobią społeczną powiązane jest też występowanie osobowości unikającej. Większe jest także ryzyko popełnienia samobójstwa przez dotknięte nią osoby.

Dlatego też nie należy lekceważyć objawów fobii socjalnej i zgłosić się po pomoc do lekarza psychiatry. W leczeniu fobii socjalnej stosuje się terapię skojarzoną: psychoterapię i farmakoterapię. Chorzy na fobię społeczną wymagają przewlekłej terapii, trwającej co najmniej rok. Należy pamiętać, że odpowiednie leczenie umożliwia normalne życie.