OBSZARY DZIAŁANIA
Terapia dialektyczno-behawioralna
Terapia dialektyczno-behawioralna to udowodniona metoda terapeutyczna oparta na dowodach, która łączy dane naukowe z doświadczeniem i empatią Marsha Linehan – wyjątkowej badaczki i klinicystki, której innowacyjna praca przyczyniła się do rozwoju tej dziedziny i dała nadzieję na odzyskanie zdrowia wielu cierpiącym osobom.
Kluczowe założenia
Dialektyka to sposób rozumienia rzeczywistości w kategoriach tezy (działanie), antytezy (reakcja) i następnej syntezy. W kontekście zaburzeń oznacza to, że w przypadku dysfunkcji można znaleźć elementy funkcji, w chorobie element zdrowia, a w zniszczeniu intencję odbudowy. Podstawowym celem terapii jest zmniejszenie ekstremów w myśleniu, emocjach i działaniu oraz dążenie do ich zrównoważenia, tzn. do ich pogodzenia w procesie syntezy. Zasada ta opiera się na bezwarunkowej akceptacji pacjentów, kiedy uczą się, jak wprowadzać zmiany. Głównym celem terapii jest eliminowanie ekstremów w uczuciach i działaniach oraz wahania między idealizowaniem a deprecjonowaniem.
Forma terapii
Terapia zazwyczaj przyjmuje formę spotkań indywidualnych i grupowych. Terapeuta ustala osobowość klienta i zawiera z nim kontrakt, w którym określane są odpowiedzialności klienta (uczestnictwo w sesjach, praca nad zmianą zachowań) oraz jego własne (np. dostępność między sesjami). Sporządzana jest szczegółowa lista celów terapeutycznych, a podejmowane są próby ich realizacji. Leczenie jest elastyczne i przyjmuje formę dopasowaną do potrzeb klienta oraz głębokości jego zaburzenia. Terapeuci zlecają zadania domowe, aby wzmocnić nowe sposoby interakcji z innymi oraz poprawić zdolność kontrolowania emocji.
Przyczyny zaburzeń
Zaburzenia są wynikiem niemożności jednostki do syntezowania ekstremalnych emocji i zachowań, czyli znalezienia psychologicznego kompromisu. Dzieje się tak w wyniku wcześniej nabytych doświadczeń, które miały miejsce w tzw. środowisku unieważniającym, które podważa indywidualne doświadczenia osoby, karząc je lub ignorując. W związku z tym osoba ta nie nabywa skutecznych metod radzenia sobie z emocjami. Ważną rolę odgrywa również wrażliwość biologiczna.
Ograniczenia
Łącząc elementy różnych dyscyplin (filozofia, buddyzm zen), terapia ta nie opiera się na jasnych podstawach teoretycznych, co jest wspólną cechą podejść eklektycznych.
Metody terapii
Sesje indywidualne poświęcone są rozwiązywaniu bieżących problemów, ze szczególnym naciskiem na samookaleczanie się i zachowania suicydalne, a następnie na zachowania zakłócające proces leczenia. Istnieją cztery poziomy zaburzenia, które odpowiadają różnym rodzajom leczenia. Poziom pierwszy dotyczy zaburzeń zachowań i nauki ich kontrolowania. Kolejny poziom obejmuje problemy wynikające z blokowania emocji i unikania emocjonalnych bodźców. Celem jest zmniejszenie stresu i pogłębienie zdolności do świadomego doświadczania emocji. Trzeci poziom odnosi się do zachowań zakłócających osiąganie indywidualnych celów – celem jest stabilizacja poczucia własnej wartości oraz tolerowanie oceny społecznej. Ostatni poziom obejmuje poczucie niezadowolenia z życia; terapia rozwija zdolność osiągania szczęścia poprzez wgląd, ćwiczenia duchowe i zwiększoną samoświadomość.
Podczas cotygodniowych lub comiesięcznych sesji terapii grupowej pacjenci uczestniczą w komunikacji interpersonalnej i treningu asertywności, uczą się skutecznego rozwiązywania problemów, tolerowania lęku oraz akceptacji rzeczywistości takiej, jaka jest w danym momencie. Uczą się technik regulowania emocji poprzez ich identyfikowanie i nazywanie. Praktykują mindfulness, czyli obserwację i samobserwację (pacjenci wypełniają specjalne karty samoobserwacji). Terapeuci stosują tzw. komunikację interpersonalną, w której podchodzą do pacjentów w sposób rzeczowy, ale z humorem, i bezpośrednio mówią im, co myślą o ich zachowaniu, szczególnie o zachowaniach suicydalnych. Przed zachowaniem suicydalnym akceptowalne jest zadzwonienie do terapeuty na 10–20 minut, aby opracować plan działania i wzmocnić umiejętności radzenia sobie.
Mocne strony
Praca z pacjentami cierpiącymi na zaburzenie osobowości typu borderline jest uznawana przez terapeutów za szczególnie trudną – ta metoda sugeruje, jak skutecznie przeprowadzać interwencje psychologiczne. Trening umiejętności w terapii dialektyczno-behawioralnej (DBT) pomaga zwiększyć odporność i zbudować satysfakcjonujące życie. Uczy, jak zmieniać niepożądane zachowania, emocje, myśli i wydarzenia, a także jak żyć tu i teraz oraz akceptować rzeczywistość taką, jaka jest. Nabyte umiejętności będą przydatne nie tylko dla pacjentów, ale także dla ich przyjaciół i członków rodzin. Dzieci w szkołach podstawowych i średnich mogą z nich również korzystać, a przedsiębiorcy mogą je wykorzystać do tworzenia lepszego środowiska pracy.
Terapia dialektyczno-behawioralna jest skuteczna w leczeniu nastolatków z tendencjami suicydalnymi, a także dorosłych z zaburzeniem osobowości typu borderline, zaburzeniami odżywiania, depresją oporną na leczenie, uzależnieniami i wieloma innymi schorzeniami. Może być stosowana w leczeniu zaburzeń związanych z niestabilnością emocjonalną, impulsywnością i tendencjami samobójczymi, a także w przypadku zespołu stresu pourazowego. Jednak diagnoza zaburzenia psychicznego nie jest konieczna, aby móc skorzystać z umiejętności DBT.
PROBLEMATYKA
RODZAJE TERAPII
Dialektyczna terapia behawioralna (DGT)
GGZ voor elkaar w Utrechcie to placówka opieki zdrowotnej, która gromadzi niektórych z najlepszych specjalistów w dziedzinie zdrowia psychicznego w Holandii. Nasi członkowie zespołu są specjalistami w różnych metodach leczenia.
Terapia poznawczo-behawioralna
Terapia poznawczo-behawioralna to jedno z najlepiej przebadanych podejść terapeutycznych, którego skuteczność została potwierdzona licznymi badaniami klinicznymi. Jej początki sięgają lat 60. ubiegłego wieku, kiedy to amerykański psychiatra Aaron Beck zaczął z powodzeniem stosować swoją terapię poznawczą w leczeniu depresji. Wskazując na kluczowe znaczenie negatywnych przekonań na temat siebie, świata i innych ludzi w rozwoju depresji, metoda Becka stała się inspiracją do stworzenia poznawczych modeli innych zaburzeń psychicznych oraz formy terapii opartej na zmianie niewłaściwych przekonań.
Terapia EMDR
Minęło ćwierć wieku, odkąd świat po raz pierwszy usłyszał o tej metodzie przezwyciężania lęku. Do tej pory ponad 2 miliony osób z powodzeniem skorzystały z tej metody. Skuteczność EMDR w leczeniu osób z małymi i dużymi traumami została klinicznie udowodniona. Kiedy mówimy o TRAUMIE, mamy na myśli psychologiczne skutki negatywnego doświadczenia, które powodują dezorganizację i zaburzenie ludzkiego systemu fizjologicznego.
Schematerapia (TS)
Schematerapia (TS) to podejście psychoterapeutyczne, które zostało pierwotnie wyprowadzone z terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), łącząc elementy tej terapii, psychodynamiki oraz podejścia Gestalt. Schematerapia jest stosunkowo nową formą terapii, która skutecznie pomaga w wielu problemach emocjonalnych. Jest to terapeutyczna metoda przeznaczona dla osób cierpiących na zaburzenia osobowości, ale także dla tych, którzy doświadczają przewlekłych problemów emocjonalnych, na przykład cierpią z powodu nawracających depresji, zaburzeń odżywiania, mają niską samoocenę lub trudności w relacjach z innymi.
Terapia oparta na mentalizacji (MBT)
Mentaliseren odnosi się do naszej zdolności rozumienia stanów mentalnych – zarówno naszych, jak i innych osób. Mentalizujemy, gdy próbujemy zrozumieć nasze własne zachowanie oraz zachowanie innych w kontekście ich intencji i innych wewnętrznych stanów. Skupienie się na tej specyficznej ludzkiej zdolności i traktowanie jej jako narzędzia interwencji terapeutycznej stanowi podstawę terapii opartej na mentalizacji (MBT). MBT zostało początkowo opracowane do pracy z pacjentami z zaburzeniem osobowości borderline (BPS), ale obecnie jest stosowane w szerszym zakresie zaburzeń, takich jak zaburzenia osobowości antyspołecznej, terapia rodzinna oraz terapia młodzieży.
Dynamiczna Terapia Interpersonalna (DIT)
Terapia Interpersonalna (DIT) to proste, krótkoterminowe (16 sesji) indywidualne protokoły leczenia zaburzeń nastroju. Protokół ten został opracowany na podstawie pracy grupy ekspertów zajmujących się kompetencjami klinicznymi, którzy pracowali nad identyfikowaniem kluczowych elementów z terapii psychoanalitycznych/dynamicznych. Jest to łatwy do śledzenia, pół-strukturalizowany protokół leczenia. Ten protokół krótkoterminowej terapii dynamicznej ma na celu szeroką implementację w ramach krajowego programu IAPT (Improving Access to Psychological Therapies) do pracy z pacjentami cierpiącymi na depresję i dlatego szkolenie w zakresie DIT jest wspierane przez IAPT.
Psychoterapia psychodynamiczna
Terapia psychodynamiczna jest dzieckiem psychoanalizy, ale stanowi odrębne podejście ze względu na liczne modyfikacje odróżniające ją od pierwowzoru. Jak sama nazwa sugeruje, terapia psychodynamiczna skupia się na dynamice osobowości jednostki.
IPT (Terapia interpersonalna)
Terapia interpersonalna (IPT) to strukturalizowana, krótkoterminowa psychoterapia, która koncentruje się na poprawie relacji interpersonalnych oraz rozwiązywaniu problemów, które przyczyniają się do zaburzeń psychicznych. IPT została opracowana jako skuteczna metoda leczenia zaburzeń nastroju, takich jak depresja, i jest zaprojektowana w celu rozwiązywania szerokiego zakresu problemów interpersonalnych.
Uważność
Mindfulness, czyli uważność, to metoda mentalna, w której skupiasz całą swoją uwagę na chwili obecnej, bez osądzania. Obejmuje świadome doświadczanie tego, co dzieje się teraz, zarówno wewnątrz siebie (myśli, uczucia, odczucia cielesne), jak i wokół siebie (środowisko i wydarzenia). Praktykując uważność, uczysz się radzić sobie z codziennymi doświadczeniami z większą świadomością i akceptacją.
Terapia ekspozycyjna
Terapia ekspozycyjna to technika leczenia oparta na dowodach naukowych, która jest stosowana w leczeniu problemów związanych z lękiem i unikaniem. Celem tej terapii jest pomoc pacjentom w zmniejszeniu ich lękowych lub stresowych reakcji na określone sytuacje, przedmioty lub myśli, poprzez stopniową i kontrolowaną ekspozycję na te lęki. Terapia ekspozycyjna jest często stosowana w leczeniu zaburzeń lękowych, takich jak fobie, zespół stresu pourazowego (PTSD), zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD) oraz zaburzenie lęku społecznego.