Pomoc psychologiczna
PSYCHOEDUKACJA
Uprzedzenia, stereotypy – dlaczego są szkodliwe?
Uprzedzenia i stereotypy – chyba każdy z nas się z nimi spotkał, uległ im, a może nawet padł ich ofiarą. Czasami nawet nie wiemy, kiedy na nas wpływają. Nie zawsze też rozumiemy, dlaczego się pojawiają. Wokół nich krąży wiele niewiadomych, jednak z całą pewnością można powiedzieć, że przynoszą więcej złego, niż dobrego.
Stereotypy – to uogólnienia, czyli przypisywanie takich samych cech wszystkim osobom przynależącym do danej grupy społecznej. Mówimy o stereotypach związanych z płcią, religią, czy też dolegliwościami psychicznymi.
Stereotypowe myślenie szkodzić może z wielu powodów, prowadząc do uprzedzeń społecznych, które budują negatywne postawy wobec danej grupy. Ludzie, którzy ulegają stereotypom, są skłonni sami uzupełniać brakujące informacje na temat danej osoby, na podstawie swoich przekonań wobec danej grupy społecznej. Ponadto, ludzie są również skłonni do pomijania niektórych cech, jeżeli nie pokrywają się z ich stereotypowymi przekonaniami.
Niestety, o wiele łatwiej jest ulec uprzedzeniom, niż im się przeciwstawić.
Pomimo wielu badań w tej dziedzinie, wciąż nie ma jasnej odpowiedzi na pytanie: jak pozbyć się stereotypowego myślenia?
Warto jednak poświęcić chwilę na refleksję, przyjrzeć się własnym zachowaniom
i zastanowić się kiedy sami przejawialiśmy wrogą postawę wobec nieznanej osoby ze względu na swoje uprzedzenia? Co możemy z tym zrobić? Jak sami możemy w swojej małej społeczności zmienić niekorzystne postawy wobec innych?
Każda nawet potencjalnie mała zmiana, ma ogromne znaczenie, a zatem:
„Bądź zmianą, którą chcesz ujrzeć w świecie”.
Stres, a zdrowie psychiczne i fizyczne
Czym jest stres i jaki ma wpływ na nasze zdrowie psychiczne? Czy stres może nam tylko szkodzić, a może istnieje również dobry stres?
Stres ma szerokie spektrum działania i potrafi wywierać bardzo intensywny wpływ na nasz organizm. Jego negatywne skutki potrafią przekładać się na funkcjonowanie układu immunologicznego, hormonalnego, żołądkowo-jelitowego i krążeniowego. Równie silnie stres rzutuje na psychikę, mając istotną rolę w pojawianiu się zaburzeń psychicznych, zwłaszcza u osób podatnych. Intensywny stres może ponadto osłabić umiejętności radzenia sobie z codziennymi sprawami.
Stres jest stanem psychicznym pojawiającym się wtedy, gdy napotkane przez nas wyzwania wykraczają ponad nasze zasoby, czy umiejętności. Wówczas dochodzi do pojawienia się silnej obawy przed porażką. Wyzwania wywołujące stres, są nazywane stresorami. Innymi słowy: stresory, to czynniki zewnętrzne, które powodują w nas stres.
Warto zaznaczyć, że poza negatywnym stresem, istnieje również stres pozytywny. Szkodliwy stres nazywany jest dystresem i prowadzi do cierpienia psychicznego. Natomiast ten sprzyjający stres nazywany eustresem, motywuje nas do działania.
Negatywny stres może być bardzo szkodliwy dla zdrowia. Jego działanie kumuluje się, co oznacza, że każde następne doświadczenie stresowe sprawia, że nasza na niego podatność może się zwiększyć. Może to również uruchomić samonapędzający się mechanizm, który zmienia naszą ocenę względem doświadczeń, które wcześniej nie zostałyby odebrane jako stresujące. Ponadto, gdy czujemy się źle, mamy tendencję do wyciągania negatywnych wniosków z obiektywnie zwykłych sytuacji. W wyniku tego, codzienne, rutynowe sytuacje mogą okazać się stresujące.
Doświadczanie stresu przez dłuższy czas może prowadzić do depresji oraz wielu poważnych chorób. Często nabyte przez stres problemy zdrowotne wymagają długiego
i odpowiedniego leczenia. Wiele z tych problemów zdrowotnych zostaje z nami znacznie dłużej, niż moglibyśmy to przewidzieć. Dochodzi do znacznego obniżenia nastroju, energii,
a także motywacji do działania. Czasami jedno wydarzenie stresowe wprowadza nas w pętlę, z której ciężko wyjść. Jeden problem napędza drugi, a my w efekcie jesteśmy wykończeni, przytłoczeni i nie widzimy żadnego konstruktywnego rozwiązania.
Ważne, aby nie lekceważyć stresu oraz konsekwencji z nim związanych. Gdy czujemy, że nie jesteśmy w stanie sami sobie z tym poradzić, korzystajmy ze specjalistycznej pomocy. Istnieje wiele placówek oferujących profesjonalną pomoc psychologiczną, psychiatryczną, czy terapeutyczną. Jedną z nich jest między innymi GGZ voor elkaar.
Specjaliści w dziedzinie psychologii mają na celu pomoc w wyjściu z kryzysu emocjonalnego, ale również zapewnienie wsparcia przy nauce nowych schematów myślowych, dzięki którym w przyszłości o wiele łatwiej poradzić sobie z sytuacją kryzysową
Strach, lęk i napady paniki, obsesje i kompulsje
Na co dzień spotykamy się z wieloma różnymi określeniami naszych dolegliwości, jednak nie zawsze są one dla nas całkowicie zrozumiałe. Aby łatwiej było nam je zrozumieć i rozróżnić, postanowiliśmy przybliżyć obraz najczęściej pojawiających się zaburzeń.
Gdy mówimy o strachu, lęku oraz napadach paniki, warto nauczyć się odróżniać te pojęcia. Strachem jest reakcja pojawiająca w sytuacji realnego zagrożenia, natomiast lęk jest stanem, który pojawia się bez żadnego zewnętrznego czynnika.
Strach i panika są podstawowymi emocjami, które pomagają nam szybko zareagować
w niebezpiecznej sytuacji, poprzez odpowiednie pobudzenie naszego organizmu do działania. Gdy takie pobudzenie pojawia się bez realnej przyczyny zagrażającej naszemu bezpieczeństwu, mamy do czynienia z napadem paniki. Przy napadzie paniki doświadczamy prawie takich samych objawów jak przy silnym strachu. Przykładowo, jest to podwyższone tętno, silna chęć ucieczki, często dodatkowo pojawiają się takie uczucia jak silna obawa zbliżającego się nieszczęścia, śmierci, czy choroby. Gdy doświadczamy lęku, wiąże się to
z wieloma nieprzyjemnymi emocjami, przekonaniami dotyczącymi przyszłości. Lęk jest trudnym do opisania uczuciem, w zależności od sytuacji, może wyglądać inaczej. Jego ogólny zarys wiąże się ze złym nastrojem, nadmiernymi obawami, nadmiernym skupianiem się na sobie i na potencjalnych zagrożeniach. Doświadczając lęku, przygotowujemy się na nieistniejące w danej chwili, ale mogące pojawić się zagrożenia i trudności. W naszych myślach próbujemy sobie z nimi poradzić. Unikamy sytuacji, które mogą być potencjalnym zagrożeniem, ignorując fakt, że większość z tych obaw jest bezpodstawna, często też rezygnujemy z wielu przyjemności i wycofujemy się z życia towarzyskiego.
Przygnębieni lękiem, żyjemy w jego cieniu i próbujemy się do niego dostosować. Gdy lęk jest przewlekły, ma duże nasilenie i stale wpływa na nasze codzienne życie, mówimy o zaburzeniach lękowych, które sprzyjać mogą pojawieniu się depresji. Osoby cierpiące na zaburzenia lękowe lub depresję często doświadczają również napadów paniki.
Kolejną częstą przypadłością są obsesje i kompulsje. Obsesje, to inaczej natrętne myśli, które często powracają, a my nie możemy się ich pozbyć. Są one częstym źródłem niepokoju i lęku. Osoby, które doświadczają tego rodzaju myśli, starają się je tłumić, lub ignorować. Natomiast kompulsje, to inaczej czynności natrętne. Czynności, które wciąż są powtarzane i uważane za konieczne w reakcji na pojawiające się obsesje. Na przykład ciągłe sprawdzanie czy drzwi zostały zamknięte, ciągłe mycie rąk.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne są to niechciane, uporczywe myśli, którym towarzyszą przymusowe zachowania, mające na celu rozładowanie wewnętrznego napięcia. Osoba cierpiąca na takie zaburzenia, nie jest w stanie kontrolować nawracających myśli oraz czynności wywołanych tymi myślami. Mogą to być jawne, długie rytuały, jak na przykład porządkowanie rzeczy, czy też ukryte czynności, np. ciągłe liczenie, odmawianie modlitw. Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne to częste i jedno z najbardziej dokuczliwych zaburzeń psychicznych. Codzienne życie staje się o wiele trudniejsze, a małe wyzwania mogą okazać się niemożliwe do osiągnięcia.
Zaburzenia nastroju
Obniżony, nastrój jest czymś naturalnym i przydarza się każdemu z nas. Może być wywołany wieloma różnymi rzeczami i nie ma w tym nic niepokojącego pod warunkiem, że nie jest codzienną normą. O zaburzeniu nastroju mówimy zazwyczaj wtedy, gdy, mamy do czynienia z poważnym i długo trwającym niskim nastrojem. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że zaburzenia nastroju mogą przejawiać się również w zupełnie odmienny sposób.
Podstawą zaburzeń nastroju są skrajne emocje – podniecenie nazywane manią, lub silny smutek nazywany depresją. Epizod manii, polega na obecności nierealistycznych, intensywnych uczuć np. pobudzenia, euforii. Natomiast depresja, charakteryzuje się bardzo intensywnym przygnębieniem i smutkiem. U niektórych osób mogą zdarzać się okresy, w których wstępuje jedynie depresja – mówimy wówczas o epizodzie depresyjnym. U innych osób okresy depresji mogą występować na przemian z okresami manii. Mogą zdarzać się również tak zwane epizody mieszane, w których doświadcza się huśtawki nastrojów.
Gdy mówimy o zaburzeniach afektywnych jednobiegunowych, inaczej zaburzeniach depresyjnych, zazwyczaj doświadczamy ogólnego smutku, silnego przygnębienia, zniechęcenia, utraty radości z czynności, które w przeszłości ją dawały, mniejszej chęci do życia, problemów ze snem (duża senność, lub mała ilość snu), problemów z apetytem (zbyt duży lub zbyt mały apetyt).
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe różnią się od jednobiegunowych występowaniem epizodów wspomnianej manii. W okresie maniakalnym, doświadczamy nagłych skoków euforycznych, dużych uniesień, częstego poirytowania, a nawet agresji (zwłaszcza, gdy otoczenie nie chce się dopasować do naszych oczekiwań), mniejszej ilości snu, zmniejszonego apetytu, dużej aktywności ruchowej, słowotoku oraz wielu innych podobnych zachowań. Takie zaburzenia są bardzo poważne i mogą nieść za sobą wiele konsekwencji, takich jak problemy w codziennym funkcjonowaniu, czy wycofywanie się z aktywności społecznych. W każdej z wymienionych sytuacji możemy mieć większą lub mniejszą ilość objawów, jednak zawsze, gdy utrzymują się one dłuższy czas, powinniśmy udać się do specjalisty.
Zaburzenia osobowości
Warto zacząć od wyjaśnienia – czym w ogóle jest osobowość? Otóż, jest to składowa naszych wszystkich cech. Cechy te budują się już w okresie dzieciństwa, a wraz z wiekiem, nasze doświadczenia życiowe je kształtują oraz utrwalają. Można zatem powiedzieć, że są to złożone, głęboko tkwiące w nas wzorce zachowań.
Kiedy mówimy o zaburzeniach osobowości?
Dorosła osoba z reguły nie ma większego problemu z dostosowaniem się do wymogów społecznych, czy zasad panujących w danym miejscu. Potrafi dopasować zachowanie do danej sytuacji. W przypadku osób z zaburzeniem osobowości, występuje brak elastyczności, sztywność w zachowaniu na tyle silna, że przeszkadza w przystosowaniu się do norm społecznych. Takim osobom ciężko jest się odnaleźć w niektórych sytuacjach, a ponadto doświadczają silnego cierpienia psychicznego. Pojawiają się problemy w takich obszarach jak postrzeganie, wyrażanie swoich emocji, funkcjonowanie wśród innych ludzi, kontrolowanie swoich wewnętrznych pragnień. Często osoby z zaburzeniami osobowości są przyczyną wielu problemów nie tylko dla samych siebie, ale również dla osób z ich otoczenia. Środowisko, w którym żyją, zazwyczaj nie rozumie ich zachowania.
Istnieje wiele różnych rodzajów zaburzeń osobowości. Są one podzielone na kategorie, w których dane zaburzenia cechują się pewnym podobieństwem. Kategorie te w diagnostycznej terminologii zwane są „wiązkami”.
- Zaburzenia osobowości z wiązki A charakteryzują takie cechy jak: wycofanie, chłód, podejrzliwość, nieracjonalność, nieufność. Występuję u około 5,7% populacji. W tej kategorii, znajdują się poniżej wymienione zaburzenia:
– Osobowość schizotypowa – są to zazwyczaj chłodne i apatyczne osoby, mają tendencję do wycofywania się, mają słaby kontakt z innymi, bywają ekscentryczne, podejrzliwe. Zazwyczaj miewają dziwaczny sposób mówienia, dziwaczne zachowanie, zdarzają się również urojenia. Więcej na ten temat można się dowiedzieć otwierając link: Schizotypowe zaburzenie osobowości – GGZ voor elkaar
– Osobowość schizoidalna – są to osoby, które zazwyczaj nie czują potrzeby tworzenia bliskich relacji, są wycofane, cechuje je brak umiejętności rozpoznawania oraz wyrażania stanów emocjonalnych, często występuje również brak reakcji emocjonalnej na dziejące się wokół wydarzenia, mają sztywny styl myślenia oraz zachowania, a także problemy z funkcjonowaniem w społeczeństwie. Więcej na ten temat można się dowiedzieć otwierając link: Schizotypowe zaburzenie osobowości – GGZ voor elkaar
– Osobowość paranoiczna – takie osoby mają tendencje do podejrzliwości oraz nieufności względem innych, często dopatrują się u ludzi wrogich zachowań, mają również skłonność do postrzegania siebie jako osobę idealną, mają nadmierną wrażliwość na niepowodzenia i odrzucenie, długo przeżywają przykrości. Więcej na ten temat można się dowiedzieć otwierając link: Paranoiczne zaburzenie osobowości – GGZ voor elkaar
- Zaburzenia osobowości z wiązki B u swoich podstaw mają takie cechy jak: zachowania teatralne, nadmierne okazywanie emocji, zabieganie o uwagę, chwiejny i płytki nastrój, częste doświadczanie konfliktów z innymi ludźmi, skłonność do dramatycznych emocjonalnych i nieobliczalnych zachowań. Występuję u około 1,5% populacji. Do tej kategorii należą następujące zaburzenia:
– Osobowość antyspołeczna – osoby te cechują zachowania mało etyczne, rzadko zważają na zasady moralne. Nie mają umiejętności dostosowywania swojego zachowania do wymogów otoczenia, często kłamią oraz manipulują. Ich problemy z zachowaniem zazwyczaj miały początek już w dzieciństwie. Mają również skłonność do zachowań ryzykownych i wrogich. Więcej na ten temat można się dowiedzieć otwierając link: Antyspołeczne zaburzenie osobowości – GGZ voor elkaar
– Osobowość z pogranicza (borderline) – taką osobowość charakteryzują zachowania impulsywne, zmiany nastroju, brak kontroli nad złością, strach przed porzuceniem, strach przed samotnością, niestabilne i intensywne relacje z innymi, nieoczekiwane zmiany w ocenie innych, niestabilny obraz siebie, uczucie pustki, łatwość nudzenia się, samookaleczania. Więcej na ten temat można się dowiedzieć otwierając link: Zaburzenia osobowości typu borderline – GGZ voor elkaar
– Osobowość histrioniczna – takie osoby często dramatyzują własne przeżycia, ekspresyjnie okazują swoje emocje, bywają uwodzicielskie oraz nadmiernie koncentrują się na swoim wyglądzie zewnętrznym. Mają tendencje do zabiegania o uwagę oraz do irytacji, gdy tej uwagi nie otrzymują. Więcej na ten temat można się dowiedzieć otwierając link: Histrioniczne zaburzenie osobowości – GGZ voor elkaar
– Osobowość narcystyczna – osoby narcystyczne zazwyczaj są bardzo pochłonięte sobą. Mają przesadne poczucie własnej wartości, nadmiernie domagają się uwagi, pragną podziwu oraz mają przekonanie o własnej wyjątkowości. Często charakteryzują się brakiem empatii, a także wyniosłością. Więcej na ten temat można się dowiedzieć otwierając link: Narcystyczne zaburzenie osobowości – GGZ voor elkaar
- Zaburzenia osobowości z wiązki C charakteryzują się takimi cechami jak: napięcie, lęk, często nadmierne opanowanie, strach. Występuje u około 6% populacji. Do tej kategorii zaliczamy niżej wymienione zaburzenia:
– Osobowość unikająca – głównymi cechami przy tym zaburzeniu osobowości są duża nieśmiałość, a także wrażliwość na krytykę społeczną i odrzucenie. Często pojawiają się również silna niepewność w relacjach z innymi, ogólne problemy w nawiązywaniu relacji, a także trudności przy wyrażaniu swojego zdania. Więcej na ten temat można się dowiedzieć otwierając link: Unikające zaburzenie osobowości – GGZ voor elkaar
– Osobowość zależna – to przede wszystkim brak umiejętności brania za siebie odpowiedzialności, problemy przy podejmowaniu decyzji, przyzwalanie osobom z otoczenia na podejmowanie ważnych decyzji za siebie. Takie osoby miewają również problemy przy stawianiu granic innym, trudności w rozstawaniu się, złe samopoczucie w samotności, często odsuwają swoje potrzeby na bok w celu utrzymania relacji, są również uległe i mało asertywne. Więcej na ten temat można się dowiedzieć otwierając link: Zależne zaburzenie osobowości – GGZ voor elkaar
– Osobowość obsesyjno-kompulsywna – takie osoby zazwyczaj są pedantyczne, nadmiernie koncentrują się na porządku i zasadach, zwracają dużą uwagę na mało istotne szczegóły. Jest im ciężko się odprężyć, rzadko bywają zrelaksowane, raczej nie bywają serdeczne. Często miewają nawracające nieprzyjemne myśli. Więcej na ten temat można się dowiedzieć otwierając link: Kompulsywne zaburzenie osobowości – GGZ voor elkaar
Zaburzenia związane z nadużywaniem substancji psychoaktywnych
Są to jedne z najpowszechniejszych i najbardziej widocznych zaburzeń. Mogą być związane z takimi substancjami jak: alkohol, sterydy, leki uspokajające, marihuana, amfetamina, ekstazy, papierosy i wiele innych. Dużą szkodliwość przynosi zarówno samo uzależnienie, jak również nadużywanie substancji psychoaktywnej.
Uzależnienie od substancji zazwyczaj przejawia się silną potrzebą jej zażycia oraz ciągłego zwiększania jej dawki. Organizm przyzwyczaja się do przyjmowanej ilości, więc po pewnym czasie przestaje już ona być zadowalająca. Przy próbie zaprzestania zażywania danej substancji, pojawiają się objawy odstawienne. Oznacza to, że gdy przestaniemy zażywać substancję, nasz organizm będzie się jej domagał na różne sposoby. Będą odczuwane silne trudności zdrowotne związane z brakiem danej używki.
Natomiast nadużywanie substancji dotyczy braku umiaru przy jej spożywaniu, przyczyniając się do zachowań ryzykownych, problemów społecznych, psychicznych
i zdrowotnych.
Dlaczego substancje psychoaktywne są dla wielu ludzi tak bardzo atrakcyjne i jak to się dzieje, że łatwo jest się od nich uzależnić?
Przyczyn oczywiście jest wiele, zazwyczaj ciężko jest wskazać tylko jedną. Uzależnienie się od substancji psychoaktywnej jest długotrwałym procesem, na który składa się wiele indywidualnych kwestii. Pomijając jednostkowe podłoże, jest kilka ogólnych powodów, które zostały podsumowane przez naukowców. Badania mówią, iż substancje psychoaktywne same w sobie mają właściwości nagradzające i wzmacniające. Poprzez swoje działanie, stymulują ośrodki przyjemności w mózgu. Po ich spożyciu, czujemy euforię, przyjemność, redukujemy stres i wydaje nam się, że funkcjonujemy lepiej. Jednak spożywanie substancji, w zależności od jej rodzaju, prowadzi między innymi do organicznych uszkodzeń mózgu oraz innych organów. Pojawiające się konsekwencje występują w obszarze fizycznym, psychicznym, społecznym, zawodowym. Często skutki są odczuwalne przez wiele lat, a czasami bywają nawet nieodwracalne.