TEMATY POMOCY
ZABURZENIE OSOBOWOŚCI NARCYSTYCZNEJ
Najprostsza definicja słowa narcyzm to miłość własna. Każdy jest wrażliwy na swoją osobę, na to, jak cenny jest. Chce żyć w taki sposób, aby czuć się dobrze ze sobą, a to ostatnie odczuwa, gdy jest dostrzegany, chwalony lub aprobowany, szczególnie jeśli pochodzi to od ważnych lub istotnych osób. Jednocześnie każdy jest dotknięty i zraniony przez krytykę i dezaprobatę. Zachowanie narcystyczne lub osoby, które mówi się, że są obecnie narcystyczne, są tak stare jak ludzkość. Klasyczne opisy można znaleźć w starożytnej micie o Narcyzie, od którego imienia pochodzi nazwa tego typu zaburzenia. Zaburzenie osobowości narcystycznej to zaburzenie osobowości, w którym wzorzec zachowań jest zdominowany przez wielkość (wyimaginowaną lub realną), potrzebę bycia podziwianym, brak empatii i niemożność przyjęcia perspektywy innych ludzi.
Aby odnieść się do współczesnego rozumienia osobowości narcystycznej, można powiedzieć, że narcyzi to osoby, które mają prawie żadną relację z kimkolwiek innym niż z sobą samym lub które żyją z innymi ludźmi, nie mogąc sobie wyobrazić życia bez nich. To właśnie ci narcyzi, których inni postrzegają w ten sposób. Nie mają oni interakcji z innymi i oscylują w kierunku osobowości antyspołecznej. Mają ogromne trudności z rozpoznawaniem emocjonalnej strony drugiej osoby. Chodzi o ich trudności w byciu blisko innych, którzy coś czują. Nazywa się ich gruboskórnymi, niewrażliwymi, bezlitosnymi, chłodnymi. Tacy ludzie nie wiedzą, jak inni na nich reagują. Nie czują, co robią innym. Mogą być aroganccy i agresywni, egocentryczni. Muszą znajdować się w centrum uwagi, mieć coś, co daje im poczucie dominacji, wpływu i kontroli nad innymi. Wydają się być odporni na ból zadawany przez innych. Z drugiej strony są narcyzi, którzy nie postrzegają innych ludzi jako bezpośrednio narcystycznych. Raczej są postrzegani jako pomocni, chętni do współpracy, zależni i pełni lęku. Zawsze mają relacje z innymi ludźmi lub pracują, bądź spędzają swoje życie w instytucji, bez której nie potrafią sobie wyobrazić swojego życia. Ten typ osobowości narcystycznej jest podobny do osobowości unikającej.
Przyczyny
Teoretyczne badania sugerują, że narcyzm w szerokim sensie może się rozwinąć w wyniku zimnego, krytycznego i surowego stylu wychowawczego lub zbyt uległego, w zależności od indywidualnej podatności dziecka. Zgodnie z teorią Parisa, który akceptuje istnienie wielu form tego charakteru, łagodny styl wychowawczy może być czynnikiem ryzyka rozwoju wielkiego narcyzmu, a surowy i kontrolujący styl – rozwoju nadwrażliwego narcyzmu. Wstępne badania sugerują, że wskaźniki związane z późniejszymi objawami narcyzmu ujawniają się już w wieku przedszkolnym, zarówno w zachowaniu dzieci, jak i ich opiekunów. Wyższa częstość występowania tych cech u mężczyzn skłoniła niektórych autorów do spekulacji na temat znaczenia kulturowych ról płciowych oraz roli mechanizmów genetycznych. Badania oparte na różnych kryteriach i metodologiach szacują dziedziczność NPD na 40%, 77% lub 79% w badaniach bliźniaków, a wymiarowy narcyzm na 24%. Nie oznacza to jednak koniecznie bezpośredniego dziedziczenia samej choroby lub jej cech.
Diagnoza
Leczenie
Leczenie osób z zaburzeniem osobowości narcystycznej opiera się głównie na psychodynamycznej psychoterapii. Farmakoterapia może pełnić rolę wspomagającą i objawową (tzn. jest stosowana w przypadkach pogorszenia samopoczucia, zaostrzenia objawów, np. depresji, lęku i innych). Jej zastosowanie może złagodzić cierpienie związane z kryzysami psychicznymi, ale nie rozwiązuje podstawowych problemów związanych z osobowością.
Optymalne wyniki terapii często osiąga się dzięki pracy zespołowej (psychoterapeuta i psychiatra), co umożliwia połączenie metod psychoterapeutycznych i farmakoterapii, z wymianą informacji między specjalistami.
TEMATY POMOCY