TEMATY POMOCY
SCHIZOTYPCZNA ZABURZENIE OSOBOWOŚCI
To nowa kategoria diagnostyczna, która jest stosowana od około 20 lat i została wprowadzona w celu opisania osób charakteryzujących się wyjątkowo nietypowymi doświadczeniami i zachowaniami, wyraźnie różnymi od średniej. Ta odmienność może obejmować myślenie magiczne, zwiększoną żywotność, iluzje (zwłaszcza dotyczące własnego ciała), nietypowy słownik, niezwykłe skojarzenia i dygresje, stosowanie zawiłych wyrażeń o niejasnym celu oraz przesadne specyficzne lub abstrakcyjne wypowiedzi. Może również występować osłabienie emocjonalności typu anhedonii, co prowadzi do generalizacji lęku i złości. Kontakty społeczne są gorsze; występuje unikanie ludzi i samotność, zwiększony lęk lub złość w obecności innych. Wyraziste mimiki twarzy, ruchy i gesty, różne postawy ciała oraz ubiór mogą przyciągać uwagę otoczenia. Jednocześnie osoba ta nie rozwija zaburzeń psychotycznych i nie traci całkowicie kontaktu z rzeczywistością, jak ma to miejsce w przypadku schizofrenii. Z powodu innego zachowania i poglądów, często prowadzi samotne życie. Często nie ma innych przyjaciół ani partnerów poza najbliższymi członkami rodziny. Dzieje się tak, ponieważ czuje się niepewnie w kontaktach towarzyskich i czasami wręcz zaprzecza swojej potrzebie ich posiadania – więc je unika.
Przyczyny
Zaburzenia schizotypowe są klasyfikowane w spektrum schizofrenii; osoby te często mają w rodzinie pierwszego stopnia osoby cierpiące na schizofrenię, co wskazuje na zaangażowanie czynników genetycznych w rozwój tego zaburzenia. Osoby z tym rozpoznaniem mają większe ryzyko wystąpienia deficytów poznawczych i percepcyjnych, a także przeżywania traumatycznych doświadczeń z dzieciństwa. Początek schizotypowego zaburzenia osobowości u nastolatków jest czasami związany z częstym kontaktem z stresującymi wydarzeniami życiowymi.
Diagnoza
W klasyfikacji DSM-5 zaburzenie schizotypowe (schizotypowa osobowość) zostało uwzględnione w rozdziale Zaburzenia należące do spektrum schizofrenii i innych zaburzeń psychotycznych, a także w rozdziale Zaburzenia osobowości. Aby postawić diagnozę, muszą zostać spełnione ogólne kryteria dla zaburzeń osobowości oraz oba kryteria dla tego zaburzenia:
A. Wzorzec zachowania charakteryzujący się deficytami w umiejętnościach społecznych i interpersonalnych, zniekształceniami poznawczymi i percepcyjnymi oraz ekscentrycznym zachowaniem, zaczynający się w młodym wieku dorosłym, występujący w różnych sytuacjach. Obecne muszą być co najmniej pięć z poniższych objawów:
- Osobiste postawy, z wyjątkiem urojeń, dotyczących:
- Dziwne przekonania lub myślenie magiczne, które wpływają na zachowanie i są niezgodne z normami danej kultury (np. przesądy, wiara w jasnowidzenie, a w przypadku dzieci i nastolatków, dziwaczne fantazje i zainteresowania),
- Niezwykłe doświadczenia zmysłowe, uwzględniając iluzje fizjologiczne,
- Dziwne myślenie i mówienie (np. mętne, szczegółowe, metaforyczne, artystyczne lub stereotypowe),
- Podejrzliwość i paranoidalne postawy,
- Niewłaściwy lub ograniczony afekt,
- Zachowanie lub wygląd, które jest dziwaczne, ekscentryczne lub osobliwe,
- Brak dobrych przyjaciół lub osób zaufanych, poza członkami najbliższej rodziny,
- Nadmierny lęk społeczny, który nie ustępuje w miarę nawiązywania relacji i który jest bardziej związany z objawami paranoidalnymi niż z negatywnymi ocenami samego siebie.
B. Objawy te nie są charakterystyczne dla schizofrenii, choroby afektywnej dwubiegunowej ani epizodu depresyjnego z objawami psychotycznymi lub innych zaburzeń psychotycznych, i nie są wynikiem innego stanu medycznego.
Podczas diagnozy należy je odróżnić od zaburzeń psychotycznych, w tym schizofrenii, co może być trudne, ponieważ osoby te czasami przeżywają krótkotrwałe, quasi-psychotyczne epizody (halucynacje słuchowe, halucynacje wzrokowe, urojenia). Zaburzenia psychotyczne, w tym schizofrenia, są powszechnie obecne w historii rodzinnej osób z schizotypowym zaburzeniem osobowości.
Leczenie
Większość osób z zaburzeniem schizotypowym nie wymaga leczenia ani nie odczuwa potrzeby leczenia. W sytuacjach, gdy osoby te mają kontakt z placówkami medycznymi, zalecane jest podejście zindywidualizowane, w tym psychoterapeutyczne oraz ewentualnie farmakologiczne. Leczenie obejmuje stosowanie leków przeciwpsychotycznych i antydepresyjnych.
TEMATY POMOCY