UNIKAJĄCE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

Objawy

Osoby unikające charakteryzują się wysokim poziomem lęku i niską samooceną. Niska samoocena powoduje lęk przed kontaktami z otoczeniem, a brak takich kontaktów także obniża samoocenę. Pacjent cierpi, ponieważ odczuwa silną potrzebę kontaktu z innymi ludźmi i potrzebę bliskości, ale z powodu lęku wywołanego relacjami międzyludzkimi nie jest w stanie tych potrzeb zaspokoić. Osoba z zaburzeniami unikania wycofuje się z różnego rodzaju aktywności społecznych i kontaktów z innymi ludźmi, nie stawia czoła wyzwaniom życiowym, woli nie przychodzić, nie odpisuje, woli nie dzwonić niż ryzykować porażkę. Osoba taka czuje się mało wartościowa i mało atrakcyjna, jego zdaniem nie jest dla nikogo interesującą firmą, nie zasługuje też na pochwałę i szacunek. Oczekuje akceptacji ze strony otoczenia, ale tylko akceptacja bezwarunkowa może ją zadowolić. Podobnie jest w kontaktach bliskich, przyjacielskich i intymnych. Osobowość unikająca zwykle waha się przez długi czas, zanim wykona pierwszy ruch lub odpowie na czyjeś zaproszenie do nawiązania kontaktu. Często skutkuje to tym, że dana osoba odwraca się od otaczających ją osób, ponieważ interpretuje swoje wahanie jako urazę lub nadmierne podejrzenie. Osobowość unikającą charakteryzuje także zahamowanie w wyrażaniu emocji i uczuć oraz częste epizody obniżonego nastroju. Osoby o tym typie osobowości stale odczuwają napięcie i nieśmiałość w sytuacjach związanych z kontaktem z innymi, są wrażliwe na krytykę, stale poddają swoje zachowanie analizie i kontroli, są bardzo niechętne do okazywania uczuć, izolują się społecznie, są ostrożne i raczej powściągliwe , gotowi porzucić marzenia i uciec w świat fantazji. Może nawet rozwinąć się u nich fobia społeczna, która skutecznie utrudnia, a nawet uniemożliwia relacje międzyludzkie.

Przyczyny

Psychologowie przyczyn osobowości unikającej upatrują w określonym zestawie cech związanych z temperamentem i charakterem konkretnej osoby. Determinują sposób, w jaki dziecko, a później młody człowiek, reaguje na bodźce ze świata zewnętrznego i jak radzi sobie w sytuacjach stresowych. Psychologowie zaliczają się do cech charakteru, które sprzyjają rozwojowi osobowości i unikają introwersji, nieśmiałości, wrażliwości (często nadwrażliwości) i skłonności do negatywnej interpretacji zdarzeń. Cechy te, w konfrontacji z czasami trudnymi doświadczeniami życiowymi, prowadzą do rozwoju szeregu zaburzeń osobowości zwanych osobowością unikającą.

Przyczyną rozwoju osobowości unikającej może być także brak akceptacji, zrozumienia i miłości w rodzinie, a także problemy w relacjach z rówieśnikami wynikające z nierówności dziecka lub jego sytuacji rodzinnej. Jednak nie u każdego dziecka doświadczającego takich trudności rozwinie się osobowość unikająca, dlatego teza o powiązaniu uwarunkowań społecznych, biologicznych i psychologicznych wydaje się słuszna.

Diagnoza

Aby sklasyfikować osobowość jako typ osobowości unikającej, muszą zostać spełnione cztery lub więcej kryteriów:

• Unikanie działań zawodowych wymagających znaczącego kontaktu interpersonalnego, spowodowane obawą przed krytyką, dezaprobatą lub odrzuceniem,
• Niechęć do nawiązywania więzi z innymi ludźmi, z wyjątkiem niektórych osób, które lubisz,
• Powściągliwość w relacjach intymnych spowodowana strachem przed zawstydzeniem lub ośmieszeniem przez innych,
• Zaabsorbowanie krytyką lub odrzuceniem w sytuacjach społecznych,
• Powstrzymywanie się od wchodzenia w nowe relacje interpersonalne ze względu na poczucie nieadekwatności,
• Postrzeganie siebie jako społecznie niekompetentnego, nieatrakcyjnego lub gorszego od innych,
• Skrajna niechęć do podejmowania osobistego ryzyka lub podejmowania nowych działań, ponieważ mogą one być krępujące.

Leczenie

Leczenie to głównie psychoterapia, której celem jest m.in. poprawa własnego wizerunku. W początkowym okresie leczenia osobom tym trudno jest uczestniczyć w psychoterapii grupowej, dlatego preferowana jest psychoterapia indywidualna. Spotkania grupowe stają się możliwe na późniejszym etapie leczenia. Farmakoterapia może obejmować podawanie niektórych leków z grupy leków przeciwdepresyjnych. Jeśli problemy takie jak depresja, fobia społeczna lub agorafobia współistnieją lub występują razem, należy zastosować odpowiednie leczenie.